Μπενφίκα 60s: Μια ομάδα ευχή και κατάρα

«Να’χα χίλια μάτια να σε βλέπω». Μια έκφραση που συνηθίζεται κατά περιόδους για ομάδες που αποδίδουν ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο ή παίκτες που με το ταλέντο τους χαίρεσαι να τους βλέπεις σε κάθε ευκαιρία. Τέτοιο παράδειγμα δεν ήταν απαραίτητα η Μπενφίκα της δεκαετίας του 60 παρόλο που «έσπασε» το 5ετές μονοπώλιο της Ρεάλ στο κύπελλο πρωταθλητριών αλλά η παρουσία των Εουσέμπιο και Γκούτμαν στην ομάδα πρόσδιδαν στον πορτογαλικό σύλλογο κάτι ιδιαίτερο που αξίζει να μνημονεύεται. Οι δύο προαναφερθέντες είναι αυτοί που λησμονούνται περισσότερο από την χρυσή εποχή των «Αετών της Λισσαβώνας» ο καθένας όμως για διαφορετικούς λόγους.

Ο τσιγγάνος τιμονιέρης

Για την Μπενφίκα της εποχής, η δεκαετία ξεκινούσε με τον καλύτερο τρόπο. Πρωτάθλημα το 1960 μετά από τρία στείρα χρόνια, δύο συνεχόμενα κύπελλα πρωταθλητριών που συνδυάστηκαν με νταμπλ (πρωτάθλημα-πρωταθλητριών την πρώτη, κύπελλο και πρωταθλητριών την δεύτερη), «ανακάλυψη» ενός μεγάλου ηγέτη για το έθνος (ποδοσφαιρικά) αλλά και πολλές… εκπλήξεις. Πρωτεργάτης της επιτυχίας, ο Ούγγρος προπονητής Μπέλα Γκούτμαν, ο οποίος στην καταγωγή ήταν τσιγγάνος, κρατήστε το για αργότερα αυτό. Ο Μαγυάρος τεχνικός γεννημένος το 1900, ξεκίνησε την πορεία του στα γήπεδα ως ποδοσφαιριστής αλλά δεν διέπρεψε. Στα 37 του κατάλαβε πως είχε μεγαλύτερη «κλίση» προς την προπονητική και επιβραβεύτηκε. Αφού έκανε το «αγροτικό» του σε Ούιπεστ, Ντιναμό Βουκουρεστίου, Βάσας, Κίσπεστ και Χόνβεντ, μετακόμισε στην Ιταλία για χάρη των Πάντοβα και Τριέστινα πριν έρθει η πρόκληση της Μίλαν με την οποία θα κατακτούσε το πρωτάθλημα το 1955.

Το 1958 έμελλε να είναι το σωτήριο έτος για τον Γκούτμαν. Αρχικά, δέχεται την πρόσκληση της Πόρτο για να αναλάβει την τεχνική ηγεσία της ομάδας και κάπως έτσι ξεκινάει το περιπετειώδες ταξίδι του στην Ιβηρική χώρα. Με τους «Δράκους» κέρδισε το πρωτάθλημα της περιόδου 1958-59, χάνοντας το νταμπλ στον τελικό κυπέλλου από την Μπενφίκα. Γρήγορα όμως τα βλέμματα των ανθρώπων των «Αετών» στράφηκαν στο πρόσωπο του Ούγγρου, αναγνωρίζοντας την καλή δουλειά του. Με συνοπτικές διαδικασίες τον έφεραν στο Ντα Λουζ και η Μπενφίκα άνοιξε τα φτερά της σε όλη την Ευρώπη.

«Είδα έναν εκπληκτικό νεαρό στην Μοζαμβίκη»- Η ανακάλυψη του «Μαύρου πάνθηρα»!

Την περίοδο 1960-61 η Μπενφίκα με τον Γκούτμαν στο τιμόνι γινόταν η πρώτη ομάδα που έριχνε από τον ευρωπαϊκό της θρόνο την «Βασίλισσα» Ρεάλ. Η ανακάλυψη του Εουσέμπιο δεν είχε έρθει ακόμα αλλά ο Ούγγρος τεχνικός είχε στο ρόστερ του «διαμάντια» όπως ο Μάριο Κολούνα ή αλλιώς ο «στρατηγός» της μεσαίας γραμμής και τον αρχηγό Ζοσέ Άγουας που εκείνη την χρονιά αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο κύπελλο Ευρώπης. Το τρόπαιο πέρασε σε πορτογαλικά χέρια και η ιστορική χρονιά των «Αετών» και ολόκληρου του πορτογαλικού λαού είχε φτάσει. Ο Γκούτμαν κάθεται στο σαλόνι ενός κομμωτηρίου στην Λισσαβώνα και δίπλα του ο προπονητής της Σάο Πάολο που βρισκόταν στην πρωτεύουσα για τουρ. «Είδα έναν εκπληκτικό νεαρό στην Μοζαμβίκη. Πρέπει να τον δεις» του λέει ο συνάδελφος του και αφού γνωρίζονται, ο Γκούτμαν δεν χάνει χρόνο για το ταξίδι στην Μοζαμβίκη. Χρειάστηκε μόλις λίγα λεπτά για να καταλάβει ότι ο νεαρός Εουσέμπιο πρόκειται να είναι το επόμενο next big thing του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Αστραπιαία ταχύτητα, σουτ «βολίδα» και ντρίπλα που… ζάλιζε ήταν μερικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η σύγκριση με τον Πελέ δεν άργησε και το παρατσούκλι ο «Μαύρος Πάνθηρας» είχε ήδη καταχωρηθεί.

Η μεταγραφή του ωστόσο στην Μπενφίκα δεν ήταν εύκολη υπόθεση αφού η ομάδα που αγωνιζόταν, Λορέντζο Μάρκες, τροφοδοτούσε παραδοσιακά με παίκτες την Σπόρτινγκ Λισσαβώνας. Η «αρπαγή» του από την συμπολίτισσα έφερε τον εκνευρισμό των ανθρώπων της και στην Μπενφίκα αναγκάστηκαν να τον κρύψουν για ένα διάστημα μέχρι να τον εμφανίσουν σε ένα τουρνουά στο Παρίσι το 1961, ξεκινώντας να γράφει την δική του εποποιία. Συνολικά με την Μπενφίκα κατέγραψε 301 συμμετοχές σε 14 χρόνια (1961-1975) και σκόραρε τον εκπληκτικό αριθμό των 317 γκολ. Στα χρόνια της παρουσίας του στο Ντα Λουζ πανηγύρισε 11 πρωταθλήματα, 5 κύπελλα και 1 κύπελλο πρωταθλητριών το 1962, κατά την διάρκεια του οποίου πρωτοσυστήθηκε στο ευρωπαϊκό κοινό με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο.

Η πορεία του με το εθνόσημο της Πορτογαλίας στο στήθος έκρυβε μια μεγάλη πρωτιά αλλά και… κλάματα. Στο Παγκόσμιο κύπελλο της Αγγλίας το 1966 ο Εουσέμπιο αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης με 9 γκολ στο δρόμο για την 3η θέση των Πορτογάλων (η καλύτερη ως τώρα στην ιστορία της Εθνικής), η οποία διακόπηκε από τους διοργανωτές στον ημιτελικό με τον μεγάλο αστέρα να «λυγίζει» στο τέλος της αναμέτρησης για την απώλεια του τίτλου.

Ως επιστέγασμα των επιτευγμάτων του ήταν η απονομή της χρυσής μπάλας στον ίδιο το 1965. Το καμάρι των Πορτογάλων έσβησε στις 5 Ιανουαρίου 2014 σε ηλικία 71 ετών με την οικογένειά του να κάνει πράξη την επιθυμία του για μεταφορά του φερέτρου του γύρω από τον χώρο του Ντα Λουζ και μπροστά από το άγαλμά του στο ιστορικό γήπεδο των «Αετών της Λισσαβώνας» ‘’Όταν ο Θεός αποφασίσει ότι τελείωσαν οι μέρες μου, ελπίζω ότι το φέρετρό μου θα βρεθεί μπροστά στο άγαλμά μου, θα κάνει τον γύρο του γηπέδου, προτού μπει μέσα, επειδή γνωρίζω ότι πολύς κόσμος θα έρθει εδώ εκείνη την ημέρα. Αλλά ελπίζω αυτή η μέρα να μην είναι σύντομα. Ελπίζω πραγματικά να ζήσω μερικά χρόνια ακόμη’’, δήλωνε το 2010 σε συνέντευξή του.

Από αουτσάιντερ στο repeat- Η πορεία για τα δύο ευρωπαϊκά τρόπαια

Είναι γεγονός ότι η Μπενφίκα του πρώτου μισού της δεκαετίας του 60 δεν φόβιζε τους αντιπάλους της. Λίγο η μονοπωλιακή κυριαρχία της Ρεάλ από την έναρξη του κυπέλλου Ευρώπης και λίγο η εκθρόνισή της από την Μπαρτσελόνα των Κουμπάλα, Κόκσιτς και Τσίμπορ στον δεύτερο γύρο του κυπέλλου πρωταθλητριών το 1960-61 μόνο φαβορί δεν καθιστούσε τους Πορτογάλους. Κάνοντας αθόρυβη δουλειά, έφτασαν «αέρα» μέχρι τον τελικό, εκεί που τους περίμενε η Μπαρτσελόνα.

Το ενδιαφέρον του κοινού ήταν μειωμένο για την τελική «μάχη» καθώς η νίκη των Ισπανών θεωρούνταν δεδομένη. Οι 15.000 άδειες θέσεις στο στάδιο της Βέρνης μαρτυρούσε αυτή την κίνηση. Στο ξεκίνημα της αναμέτρησης οι προβλέψεις έδειχναν να δικαιώνονται. Ο Κόκσιτς έκανε το 1-0 για τους Μπραουγκράνα αλλά η Μπενφίκα απάντησε δις μέσα σε ένα δεκάλεπτο με γκολ των Κάβεμ και αυτογκόλ του Ράμαλετς. Στην επανάληψη ο «στρατηγός» Κολούνα σκόραρε και έδωσε αέρα δύο τερμάτων στους «Αετούς» για να ακολουθήσει πολιορκία των Ισπανών στα καρέ των Πορτογάλων. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να μειώσουν σε 3-2 με τον εφιάλτη της Βέρνης για Κόκσιτς και Τσίμπορ να έχει επιστρέψει (ήττα της Ουγγαρίας στον τελικό του Μουντιάλ το 1954 από τους Γερμανούς στο ίδιο γήπεδο). Η Ευρώπη είχε πλέον νέα «Βασίλισσα».

Ο δρόμος για το repeat δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση. Άλλωστε το δήλωνε και ο πρωτομάστορας της ομάδας, Μπέλα Γκούτμαν, ο οποίος με τα mind games του έδειχνε ότι βρισκόταν σε μεταγενέστερη εποχή προπονητικά. «Θα είναι δύσκολο να το επαναλάβουμε» ήταν τα λόγια του, ρίχνοντας τον πήχη και δίνοντας την εντύπωση στους αντιπάλους ότι η πρώτη φορά ήρθε από τύχη. Η Μπενφίκα είχε πλέον στο ρόστερ της τον Εουσέμπιο αλλά και τους περσινούς αστέρες. Ξεκίνησε την πορεία της από τον δεύτερο γύρο ως πρωταθλήτρια και αφού ξεπέρασε τα εμπόδια των Αούστρια Βιέννης και Νυρεμβέργη (την δεύτερη πιο δύσκολα, αφού ηττήθηκε με 3-1 στο πρώτο ματς) και με το άστρο του Εουσέμπιο να τους οδηγεί, ήρθε η ώρα των ημιτελικών. Αντίπαλος η Τότεναμ που την περσινή χρονιά γινόταν η πρώτη ομάδα που κατέκτησε νταμπλ στο νησί. 3-1 στην Πορτογαλία και μια δύσκολη ρεβάνς για τους «Αετούς» στο κατάμεστο Γουέμπλει. Τελικώς άντεξαν, χάνοντας με το… γλυκό 2-1 και η παρουσία τους στον τελικό για δεύτερη χρονιά ήταν γεγονός.

Η 2η Μαΐου του 1962 στο Ολυμπιακό στάδιο του Άμστερνταμ έμελλε να είναι η νύχτα του Πάνθηρα. Η Ρεάλ επιθυμούσε την επανατοποθέτησή της στον ευρωπαϊκό θρόνο και η Μπενφίκα να επαναλάβει τον περσινό άθλο. Σε έναν από τους κορυφαίους τελικούς όλων των εποχών στο κύπελλο πρωταθλητριών οι «Μερένχες» προηγήθηκαν με 3-2 στο ημίχρονο με χατ-τρικ, ποιου άλλου, του Φέρενς Πούσκας. Ο Κολούνα έφερε το ματς στα ίσια και κάπου εκεί έλαμψε το άστρο του Εουσέμπιο. Μέσα σε 3 λεπτά (65’,68’) πέτυχε δύο γκολ (το δεύτερο με φάουλ) και κράτησε το κύπελλο σε πορτογαλικό έδαφος. Αυτό θα ήταν και το τελευταίο ευρωπαϊκό των «Αετών» μέχρι σήμερα.

Η αρχή του τέλους- Μια κατάρα που κρατάει ακόμα

Μετά τον διετή θρίαμβο των Ιβήρων, είχε έρθει η στιγμή να μπουν και άλλες δυνάμεις στο χορό. Σε αυτό καταλυτικό ρόλο έπαιξε η απομάκρυνση του εμβληματικού τεχνικού Μπέλα Γκούτμαν, ο οποίος έφυγε κακήν κακώς από την ομάδα και προκάλεσε ένα… άλυτο πρόβλημα που έχει αντίκτυπο μέχρι σήμερα (αν πιστεύετε στις προκαταλήψεις). Ο Ούγγρος λοιπόν μετά το repeat και σύμφωνα με τον μύθο ζήτησε- δικαίως θα λέγαμε- αύξηση από την διοίκηση και το πριμ κατάκτησης του κυπέλλου πρωταθλητριών από την περασμένη σεζόν. Η εισήγησή του δεν έγινε ποτέ πράξη και αποχωρώντας, έριξε 100ετή κατάρα στην ομάδα, να μην σηκώσει για τον επόμενο ένα αιώνα ευρωπαϊκό τρόπαιο. Οι άνθρωποι της Μπενφίκα λογικά δεν θα τον πήραν στα σοβαρά αφού στην τελική είχαν τον Εουσέμπιο που θα έκανε πάλι το θαύμα του. Πράγματι όμως, οι Αετοί μέχρι το τέλος της δεκαετίας έχασαν 3 ευρωπαϊκούς τελικούς παρόλο που εγχώρια είχαν σαρώσει τα πάντα.

Η περίοδος… εξορκισμού συνεχίστηκε αφού ακολούθησαν ακόμα 5 χαμένοι τελικοί με πιο πρόσφατο αυτόν του Europa league το 2014 με την Σεβίλλη στα πέναλτι. Μάλιστα χαρακτηριστικό της κατάστασης, η «επιστράτευση» του θρύλου τους, Εουσέμπιο το 1990 πριν τον τελικό με την Μίλαν για το κύπελλο πρωταθλητριών, που στήθηκε πάνω από τον τάφο του Γκούτμαν διαβάζοντας προσευχές καθώς έτσι πίστευαν ότι θα διώξουν το κακό. Η Μπενφίκα σε εκείνο το ματς ηττήθηκε τελικά με 1-0. Όπως και να έχει, ο πορτογαλικός σύλλογος το 2014 αναγνώρισε την προσφορά του Γκούτμαν στο κλαμπ, τιμώντας την μνήμη του με ένα άγαλμα που δεσπόζει έξω από την ιστορική έδρα του κλαμπ και που κρατάει τα δύο μοναδικά ευρωπαϊκά τρόπαια στην ιστορία του πιο πετυχημένου συλλόγου της χώρας. Το ποδοσφαιρικό παραμύθι της Μπενφίκα είχε τελικά δύο όψεις. Από την μία κατάφερε να γίνει πασίγνωστη στα πέρατα του κόσμου, έχοντας μέχρι και σήμερα ένα πανίσχυρο brand name, από την άλλη όμως μια… λάθος απόφαση φαίνεται πως την καταδίκασε αφού το 2062 φαντάζει ακόμα πολύ μακριά…